Kumenya: 94

     IMasiku apitawa, masewera a kite amapanga mpikisano weniweni, ndipo mphoto zomwe zimaperekedwa kwa opambana nthawi zambiri zimakhala zamtengo wapatali.

             Monga umboni, wina ali ndi mawu awa:

Gwira mwamphamvu chingwe /Ndili wokondwa
Zizungulireni pafupipafupi /Lúc lắc cho đều
Kuti ndizitha kuwuluka kaiti /Để bo đám riêu ¹
Kuti ndikupezereni mpunga /Kiếm gạo cơm ăn.”

    At nthawi ino, pa Mudzi wa Vo-Duong (omwe amatchedwa mudzi wa Tri, m'chigawo cha Bắc Ninh), anthu amakonzekerabe chaka chilichonse, chakumayambiriro kwa chilimwe mpikisano wa makaiti. Anthu ambiri ochita masewera olimbitsa thupi adachita nawo masewerawa.

     KIzi ndi zinthu zosewerera zomwe ziyenera kupangidwa ndi odziwa bwino, ochenjera popanga komanso njira zowulutsira kiteflying.

     TChingwe chomwe chimagwiritsidwa ntchito kukweza makiti ang'onoang'ono ndi opangidwa ndi lamellae yopyapyala "Jiang" (Dendrecalamus patelaris), zomwe zingalowe m'malo ndi ulusi wa thonje kapena silika.

     Wndi makaiti akuluakulu, kupanga chingwe ndi chimango kumafuna ntchito yosamala kwa nthawi yaitali, yophatikizapo kusamala kwambiri.

     In mosasamala kanthu za kusiyana kwakukulu pakati pa makaiti akuluakulu ndi ang’onoang’ono, munthu amatha kusiyanitsa mitundu iŵiri ikuluikulu ya makaiti: okhala ndi mchira, ndi opanda mchira.

     WAnthu a ku Vietnamese, ma kite onse alibe mawonekedwe omwe anthu amawapatsa. Amawonetsa mitu ndi mawonekedwe osiyanasiyana, ambiri aiwo akuyimira nyenyezi ndi nyama.

     Wmosasamala kanthu za mawonekedwe awo, amakhala ndi chimango chopangidwa ndi nsungwi ndi yokutidwa ndi “ayi bàn" (mpunga pepala). Chingwe chaching'ono chotchedwa "leo” amangiriridwa, m’chilembo cha Y, m’mbali yake yapakati. Makiti ambiri amapangidwa ndi osewera, nthawi zambiri odziwa zinthu, ndipo palibe imodzi yomwe imagulitsidwa.

(Kuchokera pa nkhani ya Bambo Ngô Quý Sơn, yofalitsidwa ndi Indochina Institute for the Studies of Man)

 

I. Makati opanda mchira

a. Chingwe /Diều vàng

    T"Diều vàng” amatchedwa kaiti wamba. Imapangidwa ngati oviform yokhala ndi mapiko otalikirana. Titha kukumana ndi wamkulu kwambiri "Diều vàng”, ena mpaka mita 3 m’litali ndi mita imodzi m’lifupi. Kite yotereyi imatha kukwezedwa ndikuwuluka kwambiri, chifukwa cha mphamvu za anyamata amphamvu kwambiri.

 

 

 

 

 

 

b. Kite ya mapiko a Moor-hen /Werengani nkhaniyi

     T"Werengani nkhaniyi” amapangidwa ndi ndodo ziwiri zansungwi zomwe zimadutsana pakati. Mndandanda wopingasa uli ndi mawonekedwe a 8. Choyimirira chimakhala ndi oval kumtunda kwake, ndi lalikulu m'munsi mwake.

Chithunzi 2: Moor.hen-kite

 

c. Nsomba kite / Diều con cá

Chithunzi 3: Nsomba-kaiti

     Tmakaiti ake amafanana ndi nsomba ziwiri zolumikizana mbali imodzi. Mmodzi amamatira mapepala pa nsomba zonse ziŵirizo ndi kuzikongoletsa ndi zojambula kuti apatse chidolecho mpangidwe wa nsomba ziŵiri zolumikizana.

 

d. Gulugufe kite / Diều con bướm

     Om'mutu wa gulugufe, wina amakonza nsungwi ziwiri zopindika komanso zoonda, zomwe zimaimira mlongoti wa tizilombo.

Chithunzi 4: Gulugufe-kite

 

e. Crow kite / Diều con quạ

   

 

 

 

 

T"Diều conquạ” amaoneka ngati kaiti agulugufe. Kusiyana kokha ndiko kuti "Diều quạ” alibe maso, alibe mapazi, ndiponso alibe kufufuza. Thupi lake ndi lopangidwa ngati makona atatu aatali.

 

 

 

f. Khalidwe la "thập" kite / Diều chữ thập

   Tyake ndi kaiti yosavuta kwambiri, yowulutsidwa ndi ana osakwana zaka khumi. Felemu lake lili ndi zidutswa ziwiri za nsungwi zomangidwa pamtanda. Chidutswa choyimirira cha nsungwi ndichotalikirapo kuposa chopingasacho.

 

g. Pillow kite / Diều cái gối

Chithunzi 7: Pillow-kite

   Tmtundu wake wa kite ndi wofanana ndi makite aku Europe (*). Ili ndi mawonekedwe a parallelepiped ndi mabwalo awiri omangidwa ndi ndodo zinayi zazing'ono zansungwi, kupanga chimango chake. Malekezero awiriwa amachira ndi pepala. Mbali yotsalayo ilibe kanthu, yopanda msana komanso mchira. Kite ya pillow imawulutsidwa m'midzi ya Nam Định.

 

II. Makate okhala ndi michira

a. Kite ya plank-bed /Diều cánh phân

    Tmtundu wake wa kite uli ndi mawonekedwe a rectangle, wopindika pang'ono pa malekezero ake awiri. Chimango chake ndi chophweka. Mmodzi amamanga chingwe ku mbali yake yapansiyo chingwe, mofanana ndi mitundu ina yonse ya makaiti, ndipo potsirizira pake, wina amamangapo mchira wopangidwa ndi timapepala tomatira ku kachigawo kakang’ono ka nsungwi.

 

b. Kite ya mwezi /Werengani nkhaniyi

    Tmtundu wake wa kite uli ndi mawonekedwe ozungulira ndipo umakhala ndi ndodo yowongoka pomwe bwalo la nsungwi lakhazikika. Amatha ndi mchira wautali.

 

c. Scolopendrium kite /Diều con rết

    Tmtundu wake wa kite ndi waukulu kwambiri ndipo wina amawapeza akuwuluka pafupi ndi mzinda wa Nam Định, m'mphepete mwa nyanja Mtsinje wa Vi Hoang. Anthu ena amakhulupirira kuti ndizopangidwa ndi China, ndipo zimatchedwa chifukwa, zitanyamulidwa mumlengalenga, zimawoneka ngati scolopendrium yaikulu.

     Ondi gawo la nsungwi lalitali mita imodzi, limodzi limamanga mabwalo asanu ansungwi amiyeso yosiyana.

    TChozungulira chachikulu pakati ndi mphuno ya nyama. Zozungulira ziwiri zing'onozing'ono kumbali zonse za mphuno ya nyama zimapanga maso a scolopendrium. Mabwalo ena awiri ang'onoang'ono, omwe amaikidwa kunja kwa maso awiri, ndi makutu a scolopendrium. Pansi pa mphuno, wina amamanga nsungwi kuti aone mlomo wapamwamba wa scolopendrium, ndipo pansi pa maso, wina amakonza chingwe china chachikulu kuti chiyimire mlomo wake wotsika.

    Bkumbuyo kwa mphuno ya scolopendrium ndi mndandanda wa zozungulira zina zomwe chiwerengerocho chimasiyana pakati pa makumi asanu mpaka makumi asanu ndi limodzi mwa iwo, pautali womwe umafika, nthawi zina, mamita makumi asanu. Mabwalowa ali ndi mawonekedwe ofanana ndi mphuno, ndipo amamangidwa pamodzi ndi zingwe zitatu. Ku bwalo lomalizira, munthu amamanga timizere tiwiri topangidwa ndi pepala kapena silika wopepuka, topanga tinyanga ta mchira wa nyamayo. Malo onse ozungulira amapezedwa ndi pepala lakuda, lokutidwa ndi guluu wa persimmon, kapena ndi silika yaiwisi. Monga chinthu chapadera, makaiti amtundu uwu amasiyana kwambiri ndi mitundu ina yonse ya makaiti omwe tawafotokozera pamwambapa, osati chifukwa chakuti ndi aakulu kwambiri komanso ovuta kwambiri, komanso chifukwa cha kagwiridwe kake ndi kapangidwe; potsirizira pake, chifukwa cha mchira wake, monga, m’chenicheni, kamodzi kanaulukira m’mlengalenga, mchira uwu, m’malo motsika, ukuwulukira m’mwamba molunjika kumwamba, pamwamba kwambiri kuposa mutu wake.

 

zolemba :
¹: "ndi inu” m’Chivietinamu amatanthauza kuwulutsira kaiti m’mwamba kwenikweni.
²: Ndikuthokoza Bambo PAUL LEVY, Mtsogoleri wa Dipatimenti ya Archaeological ya Far-Eastern French School, amene adandikomera mtima kundiuza za kufanana kumeneku.

zolemba :
◊ Gwero: Gulu la “Mabuku Anayi a Tết", Bulu. Kuchokera. Dokotala mu Mbiri NGUYỄN MẠNH HHUNG, Purezidenti wa Institute of Vietnam Studies.

BAN TU THU
5 / 2023