TEMBEDZO LA MITI YA NKHANI - Malo owopsa a AMulungu a Zida Zankhondo - Gawo 1

Kumenya: 637

HUNG NGUYEN MANH

    Malinga ndi Dai Nam luc luc [I Nam thực lục] (Zolengeza za Dai Nam) (buku 17), a Nguyen [Nguyễn] Mafumu adakhazikitsa dongosolo lokhazikika ndipo adagwiritsa ntchito masewera andewu pofuna kuletsa zipolowe za anthu wamba. Atsogoleri ankhondo nawonso ankamenya nkhondo yolimbana ndi Tay Mwana [Alireza] ndikukula munjira imeneyi. Chifukwa chake, atakhala ndi nthawi yamtendere, mfumuyi idalamula kuti amange sukulu ya masewera andewu ndikukhazikitsa nyumba yaukatswiri wazankhondo mkati lokongola [Uwu],kumpoto kwa Mtsinje wa Huong [Hương]). Kachisi wa zankhondo anamangidwa mu 1835, Chaka Goat, at Ndi Ninh [Ndi Ninh] Mudzi, Tra Huong Tra [Hương Trà] Chigawo). Bo Le [Bộ Lễ] (Utumiki wa Rites) adakhazikitsa kaundula, kutulutsa zidziwitso kuchokera ku Ly [mo-] mafumu. Ly Thuong Kiet [Lý Thường Kiệt] adagonjetsa Chiyankhulo [Tống] ankhondo; Ndivhuwo Matumba [Anayankha] adakhala ndi zigonjetso zambiri ndipo adalemba Buku lankhondo lofunika; Tran Nhat Duat [Anayankha] wogonjetsedwa Nguyen [Nguyen] magulu ankhondo opambana. Nthawi ya Le [Le] mzera, Dinh Liet [Đinh Liệt] anali mtsogoleri wakukhazikitsa kwa Wu (China). Pamndandanda, panali olemekezeka komanso otchuka Le Ngoi [Le Ngôi]. Pansi Le Trung Hung'[Le Trung Hung] ulamuliro, Hoang Dinh Ai [Hoàng Đình Ayi] adachita bwino pogwiritsa ntchito mauta ndi malupanga.

     Atsogoleri ankhondo omwe anali ndi mphamvu zambiri mwakuthupi amatha kuchita maluso awo pamaso pa mfumu ndipo adakwezedwa popanda mayeso. Mwachitsanzo, Mac Dang [Mạc Đăng Ndowe] anali msodzi yemwe anali ndi mphamvu zambiri. Nthawi ina, adapita kulikulu. Ndikudutsa Giang Vo [Giáºng Võ] Kusukulu, adawona omenyera nkhondo ndi oinyamula zikondwerero akupikisana patsogolo pa mfumu. Kuwona wopambanayo akuchita modzikuza atapambana, Mac Dang [Mạc Đăng Ndowe] adapempha chilolezo kupikisana nawo wopambanawo. Komabe, mfumu idamufunsa kuti akweze. Anakweza miyeso iwiri yamailosi popanda thukuta ndipo anakhala wopambana mphamvu. Mac Dang [Mạc Đăng Ndowe] adalemekezedwa kukhala mtsogoleri wa onse ochita masewera olimbitsa thupi komanso onyamula zolemera. Pambuyo pake, adasankha Kodi chi huy su [Đô chỉ huy sứ] (Commander). Pambuyo pake, Mac Dang [Mạc Đăng Ndowe] adagonjetsa adani ndikupambana mphamvu.

    Pambuyo pake, adatenga mpando wachifumu ndikupanga Mac [Mac] Mzera. Ngakhale anali mfumu kale, masewera andewu amayenda m'mwazi wake, choncho nthawi zonse amafuna kupikisana ndi mandarins a masewera andewu m'bwalo lamfumu yachifumu. Aliyense amene wamutaya adzachotsedwa. Akakumana ndi omaliza maphunziro amtundu wa zankhondo, amawalimbikira kuti amumenye kuti ena adzawone ngati ophunzira.

    pa Nguyen [Nguyễn] Nthawi zamfumu, Dao Duy Tu [Dào Duy Từ] anali wotchuka chifukwa chanzeru, komanso buku lake lankhondo. Panali Tamvani Thuan [Tôn Thất Thuần] amene adagonjetsa adani; Nguyen Huu Tien [Nguyen Huu Tien] ndi Nguyen Huu Data [Nguyễn Hữu Katswiri] amene adagonjetsa Zamgululi [Mweemba] ankhondo nthawi zambiri ndi apakavalo. Pofika nthawi ya Nguyen [Nguyễn] mndandanda, panali Chu Van Tiep [Chu Văn Tiếp], Ndi Tanh [Ndi Tánh] omwe anali ochenjera ndi olimba mtima. Komanso, Onani That Hoi [Tôn Thất Hội] anali ndi zabwino zambiri; Nguyen Van Truong [Nguyễn Văn Trương] adagonjetsa Tay Mwana [Alireza] ankhondo; Nguyen Hoang Duc [Nguyen Hoang Duc] adatchedwa Tiger General. Pakati pa atsogoleri XNUMX ankhondo, panali opembedza XNUMX aja Mieu lich dai de vuong [Miếu lịch đại đế vangan] ndi makumi awiri ndi asanu adapembedzedwa Mayi waku Thai [Thái miếu] ndi Mapau [Ndi miếu] a Nguyen [Nguyễn] Mzera.

    M'chaka cha 20 cha Mayi Manga'[Minh Mạng] ulamuliro (1839), khothi lachifumu linalamula kuti miyala itatu iyikidwe kutsogolo kwa Kachisi wa zankhondo kwa mandarins khumi. Pamiyambo adalemba mayina awo, nyumba zakunyumba, maudindo, ndi zopereka munthawi ya ulamuliro wa Gia Long [Gia Long] ndi Mayi Manga [Minh Mạng]. Anali: Truong Minh Giang [Kuchotsa Minh] (Gia Chikhaladze), Pham Huu Tam [Pham Huu Tam] (Thua Thien Hue.), Ta Quang Cu [Tạ Quang Cự, PA] (Thua Thien Hue.), Nguyen Xuan [Nguyen Xuan] (Thanh Hoa [Chiku Hoá]), Pham Van Dien [Phạm Văn Điển] (Thua Thien Hue.), Phan Van Thuy [Phan Văn Thủỵ] (Quang Nam [Quảng Nam]), Mai Cong Ngon [Mayi Công Ngôn] (Thua Thien Hue.), Le Van Duc [Lero Văn Đức] (Vinh Long [Vĩnh Long]), Tran Van Tri [Trăn Văn Trí] (Gia Chikhaladze), Ndi Tamandani [Tôn Thất Bạt] (Thua Thien Hue.). Mu 1854, kuimbidwa mlandu wa "kukonzekeretsa" pakusintha kwa Hong Bao [Hồng Bảo] (mchimwene wa Tu Duc [Tự Đức]), dzina la Tamandani [Tôn Thất Bật] adachotsedwa mu stam.

    pansi Ndi Duc'[Tực] ulamuliro, panali angelo ena awiri amene adakonzedwera ndi vo [tiến sĩ võ] (madokotala a zankhondo), ambuye ojambulitsa omwe adachita mayeso atatu atchuthi: mu Chaka cha Buffalo (1865), Chaka Cha chinjoka (1868), ndi Chaka cha Njoka (1869). Anali: Ndi Van Duc [Võ Văn Đức] (Quang Nam [Quảng Nam]), Vo Van Luong [Võ Văn Lương] (Quang Tri [Quảng Trị]), Van Van [Van Van] (Thua Thien Hue.), Pham Hoc (Phạm Học) (Quang Nam [Quảng Nam]), Nguyen Van Tu [Nguyen Van Tu] (Binh Dinh [BìnhĐịĐịh]), Duong Viet Thieu [Dương Việt Thiệu] (Thua Thien Hue.), Chitani Van Kiet [Văn Kiệt] (Quang Tri [Quảng Trị]), Dang Duc Tuan [Dang Duc Tuan] (Binh Dinh [BìnhĐịĐịh]), Tran Van Hien [Trần Văn Hiển] (Thua Thien Hue.), Ndi Le Van Truc  [Lê Văn Trực] (Quang Binh [Quảng Bình])¹

    Komabe, panthawi zovomerezeka Mayi Manga [Minh Mạng] adaonjezera njira zina: Choyamba, munthu ayenera kuti anali ndi zotsimikizika, ndipo amatha kupereka chitsanzo ku mibadwo yotsatirayi. Chifukwa cha njira, anthu ena adachotsedwa pamndandandandawu kuphatikizapo Ly Thuong Kiet [Lý Thường Kiệt], anali mdindo (?)

    Tran Nhat Duat [Anayankha], Dinh Liet [Đinh Liệt], Hoang Dinh Ai [Khalani Đình Ái] ankawonedwa ngati atsogoleri ankhondo pamabwalo ankhondo. Kupatula apo, kunalinso maamarins ena mu Nguyen [Nguyễn] Mzera umangotengedwa ngati aphungu oyimira kumbuyo. Tamvani Thuan [Tôn Thất Thuần] anali chabe liet, osati cao liet. Nguyen Hoang Duc'[Nguyen Hoang Duc] talente siyinali yodabwitsa.

     Pomaliza, Mayi Manga [Minh Mạng] kuvomerezedwa kuti maamarin asanu ndi limodzi apembedzedwe ku Nha giai vu ta Izi [mverani inu] (nyumba yakumanzere ndi nyumba yakumanja). Ndivhuwo Matumba [Anayankha] ndi Le Khoi [Le Khôi] anali otsogolera otchuka kuchokera ku mzera woyamba. Mndandanda wovomerezedwawu udalinso ndi Nguyen Huu Data [Nguyen Huu Dat] ndi Nguyen Huu Truong [Nguyễn Hữu Trương] amene anali otchuka akulu a atsogoleri a Nguyen [Nguyễn] Mzera.

     Kusamalira Kachisi wa zankhondo, panali anthu makumi awiri ogwira ntchito m'nyumba zapafupi omwe amasamalira kupembedza kwapachaka kawiri pachaka. Zipembedzo ziwirizi zidachitika atapembedzedwa Lich dai de vuong [Lich đại đế vương]. Zinthu zamwambo wopembedzazo zinaphatikizapo njati imodzi, mbuzi imodzi, nkhumba ziwiri, ndi ma trayiki asanu a mpunga.

… PITIRIZANI…

BAN TU THU
12/2019

ZINDIKIRANI:
◊ Chithunzi - gwero: vn.360plus.yahoo.com

ONANI ZAMBIRI:
◊  MALO OGWIRITSA NTCHITO NDIPONSO ZOCHULUKA ZA VIETNAM - Gawo 1
◊  MALO OGWIRITSA NTCHITO NDIPONSO ZOCHULUKA ZA VIETNAM - Gawo 2
◊  MALO OGWIRITSA NTCHITO NDIPONSO ZOCHULUKA ZA VIETNAM - Gawo 3